TS Trần Đình Thiên: “Không thể xóa bỏ độc quyền của EVN trong thời gian ngắn”

(Canhosunwahpearl.edu.vn) “Thực tế, phân khúc điện Việt Nam vẫn còn nhiều tồn ở. Với EVN, xã hội vẫn còn dư luận về tính công khai, minh bạch trong việc tăng giá điện. Cá nhân tôi cho rằng tính công khai, minh bạch của EVN đang ngày 1 tăng, chúng ta không nên nghĩ rằng họ che giấu tài liệu”, TS Trần Đình Thiên, Viện trưởng Viện Kinh tế , Viện Hàn lâm KHXH VN cho biết.

“Tính minh bạch của EVN đang ngày1 tăng, chúng ta không nên nghĩ rằng họ che giấu tài liệu”.

Theo Quyết định số 24/2017/QĐ-TTg, thay thế Quyết định số 69/2013/QĐ-TTg về cơ chế điều chỉnh mức giá bán lẻ điện bình quân, ứng dụng cho một vài tổ chức, cá nhân tham dự làm việc điện lực và sử dụng điện. Cụ thể, liên quan tới giá bán điện bình quân, trong trường hợp giá điều chỉnh tăng từ 3% đến dưới 5% so có giá bán điện bình quân hiện hành và trong khung giá quy định, Tập đoàn Điện lực Việt Nam được điều chỉnh tăng giá bán điện bình quân ở mức tương ứng.

Tăng thêm sự chủ động cho EVN

Thưa ông, điện là mặt hàng đặc biệt, đầu vào sản xuất của nhiều ngành nghề, tăng giá điện tác động tới giá nhiều mặt hàng khác. Cơ sở nào cho phép EVN chọn lọc điều chỉnh tăng giá bán điện trong dao động từ 3-5%?

– Về bản chất, cần hiểu rõ đây không phải chọn lọc tăng giá điện, mà chính xác là chọn lọc liên quan tới cơ chế thực hiện việc tăng giá điện.

Theo ông dựa trên cơ sở nào để đặt ra cơ chế này cho EVN ?

– Giá điện của Việt Nam đang thấp hơn giá điện của nhiều quốc gia khác trên địa cầu. Khi giá điện ở nước ta thấp hơn mặt bằng giá điện chung, cộng thêm các điều kiện khác khiến giá điện tương đối thấp.

Điều này khiến việc khuyến khích sử dụng điện phát triển thành không hiệu quả bởi nó đồng thời cũng khuyến khích các dự án đầu tư tiêu tốn năng lượng ở Việt Nam. Giá điện thấp cũng có nghĩa là không khuyến khích đầu tư, phát triển năng lượng bởi giá thành đầu vào phục vụ sản xuất thì cao, nhưng giá bán đầu ra lại thấp.

Vì vậy, trong vài năm qua, Nhà nước đã có chủ trương điều chỉnh lại giá năng lượng theo hướng càng càng ngày càng có tính chất phân khúc hơn. Cụ thể, tạo ra 1 tương quan giá cả bảo đảm cán cân cung – cầu (tiêu thụ – sản xuất) về điện hợp lý hơn.

Tới nay, chúng ta có thể thấy trên phân khúc năng lượng, phân khúc xăng dầu biểu hiện tính chất phân khúc tương đối rõ, nhưng phân khúc điện thì chưa. Lần này, Chính phủ cho phép EVN chỉnh giá bán điện trong dao động từ 3-5% là để tăng thêm sự chủ động cho EVN, bảo đảm tính linh hoạt của phân khúc. Tôi cho rằng, chủ trương này của Thủ tướng chính phủ thích hợp có điều kiện thực ở ở nước ta giai đoạn này.

Để tránh gây sốc, trong trường hợp EVN điều chỉnh giá bán điện từ 5% trở lên cần phải xin phép. Quy định này cũng không có nghĩa cho phép EVN có thể tăng giá bất kỳ khi nào.

Thứ nhất, việc này liên quan tới thời hạn. Thứ hai, EVN cũng phải giải trình, đưa ra các cơ sở bảo đảm tính hợp lý của điều chỉnh tăng giá điện. Nhiều khi, chúng ta nói rằng: “Ai chả muốn tăng gía điện vì giá điện thấp”. Nhưng tăng giá điện cũng phải bảo đảm nguồn cung.

Lâu nay cộng có giá xăng dầu thì giá điện có ảnh hưởng rất lớn tới toàn xã hội, trong khi mặt hàng điện đang gần như độc quyền thì việc cho phép EVN được chủ động tăng giá trong biên độ này và không phải xin phép thì liệu có ảnh hưởng gì tới người tiêu dùng?

– Tăng giá điện dĩ nhiên sẽ gây ảnh hưởng tới người tiêu dùng. Trước đây, mỗi lần điều chỉnh giá, EVN đều phải trình và được Chính phủ cho phép. Điều này làm mất tính linh hoạt trên phân khúc, nhiều khi gây ra các tổn thất kinh tế.

Giờ đây, EVN đã được quyền điều chỉnh giá trong dao động từ 3% tới tưới 5%. Nhưng điều này không có nghĩa EVN được quyền tùy tiện điều chỉnh tăng giá trong dao động trên.

Chính phủ có quyền giám sát, thanh tra có làm việc của EVN. Nếu muốn tăng giá điện, EVN sẽ phải giải trình, đồng thời chịu sự thanh tra từ phía Chính phủ. Không hề có chuyện Chính phủ dễ dãi, phó mặc làm việc điều chỉnh giá điện cho EVN.

Cũng không có chuyện Chính phủ bỏ qua đối tượng lương thấp. Chính phủ vẫn phải bảo đảm ổn định cuộc sống cho các người lương thấp.

Nhưng tôi cho rằng, phân khúc cần phải tăng lên làm việc giám sát độc lập có vấn đề điều chỉnh giá điện. Từ đây, tăng tính minh bạch, công khai trong vấn đề này. Thêm vào đây, hệ thống một vài phương tiện tài liệu đại chúng phải có tiếng nói sát sao hơn có vấn đề này. Giá năng lượng không chỉ đơn thuần có tính chất kinh tế, mà còn cả tính chất chính trị – xã hội.

Theo tôi, tới đây sẽ có định hướng để phân biệt giữa giá điện tiêu dùng và giá điện kinh doanh trên phân khúc. Hiện nay, chúng ta vẫn khuyến khích cho làm việc sản xuất nên giá điện cho đối tượng sản xuất kinh, doanh cũng được ưu đãi. Phải bắt đầu một vàih tân để phân khúc công bằng hơn, cơ chế khuyến khích cần được ứng dụng theo quy luật phân khúc.

Cơ chế mới như trên sẽ cho phép EVN quyền tác động tới nhân tố này. Điều này sẽ bảo đảm các cái tốt cho tiêu dùng điện năng.

Liệu việc trao cho EVN tự quyết về giá trong biên độ tới 5% liệu có quá lớn?

– Con số 5% được đưa ra sau khi tính toán tới khả năng dao động, các biến động, một vài nhân tố tác động tới giá điện. Con số tối đa là 5% nhưng không phải khi nào cũng điều chỉnh tới 5%. Cơ chế mới rất mềm dẻo, cho phép điều chỉnh giá trong dao động từ 3 – 5%, tức là nới quyền điều chỉnh giá cho EVN.

Dao động giá trong dao động từ 3 – 5% sẽ tác động tới tăng trưởng, giá tiêu dùng, mức sinh hoạt như thế nào đều đã được tính tới. Thời hạn thực hiện điều chỉnh này được kéo dài tới 6 tháng thì EVN phải chắc chắn được một vài nhân tố kể trên chứ EVN không được quyền tùy tiện điều chỉnh giá trong biên độ này.

Việc điều chỉnh giá phải bảo đảm tiêu chuẩn hợp lý chứ không phải lần nào cũng điều chỉnh giá tối đa. Chính phủ đưa ra dao động từ 3 – 5% là trao cho EVN sự linh hoạt để điều chỉnh theo diễn biến phân khúc. Và dao động giá ở đây có thể là dao động xuống, dao động lên. Không nên nghĩ rằng giá điện chỉ tăng chứ không giảm.

Xưa nay, ta đã quen có việc giá điện khi đã tăng sẽ khó giảm. Nhưng khi giá điện đã chịu tác động từ phân khúc rồi, thì giá điện có lên sẽ có xuống. Đặc biệt là khi chịu sự giám sát từ dư luận và truyền thông, việc điều chỉnh giá sẽ minh bạch, hợp lý hơn rất nhiều.

Chúng ta không nên nghĩ rằng họ che giấu tài liệu

Cá nhân ông thấy chọn lọc này của Chính phủ đã có hợp lý?

– Theo tôi, đây là 1 bước tiến về mặt cơ chế theo hướng hướng tới phân khúc, để công ty tự chịu trách nhiệm nhiều hơn.

Thực tế, phân khúc điện Việt Nam vẫn còn nhiều tồn ở. Với EVN, xã hội vẫn còn dư luận về tính công khai, minh bạch trong việc tăng giá điện. Cá nhân tôi cho rằng tính công khai, minh bạch của EVN đang ngày 1 tăng, chúng ta không nên nghĩ rằng họ che giấu tài liệu.

Có 1 vấn đề là cấu trúc giá điện rất phức tạp. Nó phức tạp tới mức nhiều khi chúng ta chỉ đưa ra các con số chung chung, không chính xác chẳng biểu hiện đúng bản chất. Ví dụ, trọng số của mỗi loại giá điện lại khác nhau, nó được tính theo giờ, theo mùa, theo loại hình… Quan trọng là bộ phận phụ trách giám sát, thanh tra phải có tính chuyên nghiệp, đáng tin cậy. Tôi cho rằng công cụ giám sát giai đoạn này cho phép thực hiện công việc hiệu quả hơn.

Ngoài ra, khi tính phân khúc càng ngày càng biểu hiện rõ nét hơn sẽ giúp việc sản xuất, tiêu dùng điện năng phát triển thành hợp lý hơn. Đây là 1 bước tiến về mặt cơ chế. Nên có một vàih tiếp cận bảo đảm được sự giám sát xã hội để hiệu quả thực thi chính sách bán hàng tốt hơn.

Để giá điện hoạt động chắc chắn lợi ích của người dân, bạn sử dụng điện đồng thời chắc chắn giá thành cho làm việc của EVN có hiệu quả, theo ông, cơ chế điều chỉnh mức giá bản lẻ điện giai đoạn này có bất cập gì không, cần điều chỉnh gì?

– Ở đây có hai nhân tố. Một là trong cơ chế giá điện giai đoạn này, vai trò độc quyền của EVN vẫn còn rất lớn. Chúng ta đã có các nỗ lực để tăng tính chất phân khúc của phân khúc điện.

Nhưng phân khúc điện là phân khúc có tính chất đặc biệt, chẳng thể xóa bỏ địa vị độc quyền của EVN trong 1 thời gian ngắn. Song các điều kiện giai đoạn này cũng cho phép rút ngắn thời hạn để có 1 phân khúc điện có tính tranh giành.

Với phân khúc tiêu dùng, ở Việt Nam, phân bố giàu nghèo không đều. Về vấn đề tiếp cận nguồn điện, Nhà nước đã đề nghị bảo đảm cho các đối tượng thuộc nhóm nghèo trong xã hội 1 mức cung cấp điện năng tối thiểu có mức giá thấp để bảo đảm cuộc sống tối thiểu cho họ.

Các đối tượng không thuộc nhóm nghèo mới ứng dụng tính giá điện theo giá phân khúc. Lâu nay, chúng ta vẫn tranh luận nên ứng dụng mức giá điện theo giờ hay theo loại hình (giá điện sản xuất, giá điện hộ gia đình). Nhưng chúng ta đang nỗ lực để xóa bỏ các ranh giới này theo tiêu chuẩn bảo đảm sự công bằng. Đồng thời, chúng ta cũng không khuyến khích các đối tượng tranh thủ giá điện rẻ để sản xuất bằng công nghệ thấp.

Thời gian tới, ngoài việc cho phép EVN điều chỉnh tăng giá trong dao động từ 3 – 5%, chúng ta còn phải làm các việc trên nữa. Đảm bảo vừa tăng lên tính tranh giành trên phân khúc điện, vừa giữ được các ràng buộc về điều tiết giá điện và tiêu dùng năng lượng hiệu quả.

Xin cám ơn ông!

Bài viết liên quan

Vị trí dự án Masteri Parkland ở đâu?

Giá xăng dầu dự báo tiếp đà tăng mạnh

Lời khuyên tiếng Nhật là gì?

Khách hàng Maritime Bank có thể kiểm tra tình trạng sổ tiết kiệm tại nhà

Vị trí Sunshine Diamond River Quận 7

Trường Hải lần đầu ra mắt dòng xe Mazda CX 5, giá dưới 1 tỷ