Trong 1 nền kinh tế công việc tạm thời (gig economy), những doanh nghiệp như Uber và Grab quản lý lao động bằng hotline. Nhưng việc đây được xem là giải phóng hay bóc lột?
Việc tăng chiết khấu lần thứ 2 trong vòng sáu tháng, chạm mốc 23,6% kể từ ngày 1.1 vừa qua khiến hãng Grab đối mặt có làn sóng phản đối mạnh mẽ từ đội lái xe. Hàng trăm tài xế đình công cả ở Hà Nội và TP.HCM, tìm tới trụ sở để đối chất. 3,6% là phần thuế mà tài xế GrabBike bị hãng bắt họ phải chịu.
Thuật toán của Deliveroo giám sát những tài xế nghiêm ngặt và gởi cho cá nhân họ hàng tháng
Sau mười ngày chịu mức chiết khấu mới, tài xế GrabBike mới kêu gọi đình công, tắt áp dụng tập thể. Sáng ngày 10.1, ở TP.HCM, có tới hàng trăm tài xế tới tận trụ sở của Grab để phản đối. Phía Hà Nội, lời kêu gọi tắt áp dụng thậm chí còn lên mức cực đoan khi nhiều tin nhắn để lại trên cộng đồng Grab ở Hà Nội còn cho biết sẽ đặt cuộc gọi xe ảo đối có những người không tham dự chiến dịch đình công này. Grab âm thầm trả về mốc 20% như cũ.
Không có tiên liệu tốt đẹp đối có nền kinh tế gig, nhưng chỉ riêng ở Mỹ có đến 800.00 người kiếm tiền theo nhữngh này – qua trung gian trực tuyến như TaskRabbit, Lyft, Uber và Deliveroo – mà không là lao động của bất kỳ ai.
Quản lý bằng thuật toán
Thuật ngữ “quản lý bằng thuật toán” hồi năm 2016 đã được đặt ra bởi những học giả ở viện Tương tác người – máy tính đại học Carnegie Mellon, và theo họ, chính sự đổi mới sáng tạo này giúp cho nền kinh tế gig hoạt động. Đối có những doanh nghiệp như Uber chủ trương “khiến cho vận chuyển trôi chảy như nước”, quản lý bằng thuật toán giải quyết 1 vấn đề: làm thế nào tài liệu, theo dõi và phân tích 1 đám đông công nhân ngẫu nhiên mà họ không “tuyển dụng”, giúp họ cung cấp dịch vụ phản ứng kịp thời 1 nhữngh liền lạc.
Những người triển khai quản lý bằng thuật toán cho rằng điều đây tạo ra những thời cơ sử dụng lao động mới, tạo ra những dịch vụ tiêu dùng tốt hơn và rẻ hơn, minh bạch và công bằng trong những thành phần của phân khúc lao động, vốn có đặc tính không hiệu quả, mờ ám và có những ông chủ thất thường. Nhưng vụ đình công đầu năm vừa qua cho thấy rằng, 1 số công nhân bắt đầu chống lại những mâu thuẫn đối có “ông chủ” đang quản lý chặt họ bằng những smartphone trong túi chính họ. Họ có thể tự do chọn lọc khi làm việc, nhưng không phải là làm việc bất cứ giá nào, hoặc quan trọng hơn cả là họ được trả lương bổng bao nhiêu.
Chẳng hạn cuộc đình công vào mùa hè của công nhân hãng giao nhận Deliveroo ở Anh. Thuật toán của Deliveroo giám sát những tài xế nghiêm ngặt và gởi cho cá nhân họ hàng tháng “những phân tích về mức độ đã đi vào hoạt động dịch vụ” dựa trên nhữngh tính bình quân “thời gian nhận order”, “thời gian đến nhà hàng”, “thời gian chở KH”, “thời gian đến chỗ KH”, “những order bị trễ”, “những order không đã đi vào hoạt động”. Thuật toán so sánh hiệu suất của những tài xế dựa trên phân tích họ đã thực hiện nhanh như thế nào. Một ví dụ về những phân tích 1 tài xế ở Kyaw, bên Anh: “Thời gian trung bình đến chỗ KH của KH thấp hơn ước tính của chúng tôi, nghĩa là KH cung cấp tiêu chí mức độ dịch vụ trung bình kém 3,1 phút”. Deliveroo trong khi đưa ra phân tích, đã cho rằng “những đề nghị liên quan đến thời gian” được tính trừ hao những sự chậm trễ hợp lý.
Các tài xế khiến cho Uber, theo ước tính của Financial Times, có đến con số cả triệu người trên địa cầu, cũng chịu quản lý bởi thuật toán tương tự. Họ chọn lọc làm việc khi nào, nhưng 1 khi họ đăng nhập vào áp dụng, họ chỉ có 10 – 20 giây để phản hồi “những đề nghị hành trình” theo tuyến các con phố được thuật toán vẽ cho họ. Họ không được báo về điểm đến cuối cộng của KH cho tới khi họ gặp KH. Nếu tài xế lỡ mất ba đề nghị hành trình không ngừng nghỉ, họ bị đăng xuất tự động trong vòng hai phút. Uber gởi cho những tài xế báo cáo hàng tuần, trong đây có phân tích mật độ xác nhận và mức độ phục vụ trung bình.
Cạnh tranh? Bóc lột?
“Thuật toán tạo nên tinh thần tranh giành – nếu tôi muốn lợi nhiều giờ hơn, tôi cần tăng lên 1 chút”, Greg Tanaka, sáng lập viên Percolata, 42, tuổi cho biết. Công ty áp dụng những trắc nghiệm “tìm hiểu kép” trên hai cửa hàng rất giống nhau và chỉ thực hiện quản lý bằng thuật toán 1 cửa hàng. Dữ liệu cho thấy thuật toán có thể đẩy doanh số tăng 10 – 30%. Tanaka nói: “Thuật toán quản lý tốt hơn những viên quản lý”.
Tốt hơn có người sử dụng lao động? Hay tốt hơn có lao động? Tanaka cho rằng cả hai. Tanaka còn cho rằng thuật toán của ông đáng tin cậy hơn 1 ông chủ, vì nó giỏi tiên liệu nhu cầu hơn. Thuật toán cho lao động quyền tự do đăng nhập khi họ sẵn sàng làm việc. Nhưng khi đã làm việc, họ chịu 1 áp lực nhất định. Nhưng “thuật toán đem lại những thời cơ hoàn hảo cho sự bóc lột tột cộng người lao động đã ở tận đáy phân khúc lao động”, Guy Standing, giáo sư những tìm hiểu phát triển, trường Nghiên cứu phương Đông và châu Phi, đại học London, nói.
Vẫn chưa có tiên liệu tương lai của nền kinh tế gig sẽ như thế nào. Những công nhân tự do ở Việt Nam có công đoàn hay không để khi tranh chấp có ông chủ thuật toán, có thời cơ đưa những hãng sử dụng thuật toán ra toà?
Tìm hiểu thêm tài liệu dự án canhosunwahpearl.edu.vn
Bài viết liên quan
