Gần 9 năm lãnh đạo Chính phủ (1997 – 2006), nguyên Thủ tướng Phan Văn Khải được nhìn nhận có vai trò người có tư tưởng cải nhữngh, hội nhập. Trong tâm thức của nhiều chuyên gia kinh tế đầu ngành, Thủ tướng Phan Văn Khải luôn được phân tích cao, nhất là khi nền kinh tế Việt Nam trong những năm tháng gặp khó của thời kỳ đầu hội nhập và mở cửa.
Chúng tôi xin trích đăng bài phỏng vấn TS Lê Đăng Doanh, chuyên gia kinh tế, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu Quản lý Kinh tế Trung ương (CIEM), thành viên Ban Nghiên cứu của nguyên Thủ tướng Phan Văn Khải về cảm nhận của ông đối có vị Thủ tướng được mệnh danh: Nói ít hơn làm.
Thưa ông, là người từng sát cánh cộng nhiều chuyên gia, học giả giúp đỡ nguyênThủ tướng Phan Văn Khải những ngày đầu khi Chính phủ của Thủ tướng Khải mới nhậm chức, xin ông cho biết những cảm nghĩ về nguyên Thủ tướng?
– Điều tôi nhớ nhất là nguyên Thủ tướng Phan Văn Khải khá gần gũi có giới chuyên môn và lãnh đạo có chuyên môn. Ông Khải từng học kinh tế ở Liên Xô, đã từng kinh qua những chức vụ ở Vụ Tổng hợp ở Uỷ ban Kế hoạch Nhà nước, làm Trưởng phòng và sau đấy đi vào Nam làm ở Ban Kinh tế trung ương Cục, Chủ tịch Uỷ ban UBND TP.HCM, sau đấy ra Hà Nội ông làm Phó Chủ tịch hội đồng Bộ trưởng (Phó Thủ tướng), rồi Thủ tướng sau khi Thủ tướng Võ Văn Kiệt rời nhiệm sở.
Kể từ khi ông Khải lên, khá nhiều thử thách đặt ra cho ông. Tháng 9.1997, khi đấy Khủng hoảng tài chính châu Á lan rộng, những nước Thái Lan, Hàn Quốc và 1 số nước châu Á chịu tổn thất nặng nề. Chính phủ của Thủ tướng Khải có công chèo chống và đưa ra những nhữngh thức giải quyết khủng hoảng để nó không lan rộng như: khống chế lạm phát, chính sách bán hàng tài khoá, tín dụng rất hợp lý…
Những nhữngh thức tạm thời và có chiều sâu sau này giúp giữ được nền kinh tế của Việt Nam khi ấy dù tăng trưởng thấp 4,8% nhưng vẫn là tăng trưởng tốt, không chịu ảnh hưởng tai hại như những nước khác như Hàn Quốc và Thái Lan.
Thành tựu về kinh tế của nguyên Thủ tướng Phan Văn Khải được nhiều người nhắc đến chính là ban hành được Luật Doanh nghiệp năm 1999, là cơ sở, nền tảng cho sửa đổi những chính sách bán hàng kinh tế sau này, ông phân tích như thế nào về chính sách bán hàng điều hành kinh tế của nguyên Thủ tướng?
– Nguyên Thủ tướng Phan Văn Khải luôn có tinh thần cải nhữngh mạnh mẽ và quyết tâm hội nhập. Chính ông trình ra Quốc hội để ban hành Luật Doanh nghiệp năm 1999 và chính ông đã bảo vệ Luật Doanh nghiệp trước Bộ Chính trị, Quốc hội.
Tuy nhiên, đến khi Luật được được thông qua, những Bộ và địa phương không thực hiện vì nhiều nơi bị cắt bỏ quyền lực, dẫn đến chậm trễ, chây ỳ.
Tôi thấy rằng, có việc ban hành Luật Doanh nghiệp 1999, lần Thứ nhất có 1 sắc luật của Việt Nam đã tự tước bỏ quyền lực của Chủ tịch những tỉnh. Trong đấy có chữ ký của Chủ tịch tỉnh thì công ty mới được phép thành lập. Thay vào những quy định ràng buộc, Luật cho phép người dân được quyền tự làm những việc gì mà Nhà nước không cấm.
Đây chỉ là 1 trong những ví dụ thôi, còn có khá nhiều quyền lực, thói quen cũ bị cắt bỏ. Thực sự, quá trình loại bỏ những vấn đề này rất gặp khó, đối mặt có rất nhiều sức ép, phản đối, của giới chủ tịch tỉnh, thậm chí lãnh đạo những đơn vị bộ, ngành.
Kế thừa những quan điểm điều hành kinh tế quyết liệt từ thời Cố Thủ tướng Võ Văn Kiệt, nguyên Thủ tướng Phan Văn Khải đã lãnh đạo kinh tế đất nước được xem là “trong ấm, ngoài êm” như việc phát triển Tổ giải đáp Kinh tế thành Ban Nghiên cứu hay chủ động đề xuất ký hợp tác thương mại có Mỹ, ông có nhìn nhận gì về vấn đề này?
– Ngày ấy, sau khi có Luật Doanh nghiệp, lần Thứ nhất Thủ tướng lập Tổ công tác của Chính phủ về triển khai Luật và những giảm những giấy phép con, trong đấy ông Trần Xuân Giá làm Tổ trưởng, tôi là Tổ phó, Uông Chu Lưu, Phạm Viết Muôn… là thành viên.
Chúng tôi làm việc, tham khảo phát hiện rất nhiều quy định hạn chế quyền của công ty như: đánh máy chữ cũng phải 3 tháng phải xin phép 1 lần; nhặt giấy vụn, vẽ tranh truyền thần phải xin phép; công ty tư nhân không được đấyng sà lan 20 tấn…
Chúng tôi đã phát hiện gần 600 giấy phép con và trình lên Thủ tướng, Ông Khải sau đấy đã ký lệnh bãi bỏ 286 giấy phép con (gần 1 nửa giấy phép con) và khiến cho kinh tế tư nhân bùng lên sau này.
Chính Thủ tướng Khải trình Dự thảo Luật về Thương mại song phương Việt Nam – Hoa Kỳ (BTA) ký chính thức năm 2001 và Thủ tướng Khải cũng là nhà lãnh đạo Thứ nhất của Việt Nam sang thăm Hoa Kỳ, gặp Tổng thống Bush ở Nhà trắng vào năm 2005.
Đây là mở ra triển vọng hợp tác rộng và mới giữa Việt Nam và Hoa Kỳ. Dưới sự lãnh đạo Chính phủ của Thủ tướng Khải, nền kinh tế Việt Nam không những tăng trưởng cao mà còn ổn định.
Ông cũng đặt nền tảng cho cuộc cải nhữngh cắt giảm sự can thiệp của Nhà nước, bộ ngành vào nền kinh tế, từng bước hình thành nền kinh tế phân khúc, mở rộng quyền tự do cho những công ty. Các quan điểm và di sản này đã để lại di sản cho thế hệ lãnh đạo sau này.
Còn về làm việc của Ban Nghiên cứu của Thủ tướng khi ấy thì sao thưa ông. Người ta được biết đấy là 1 trong những “bộ máy” giúp việc rất hiệu quả cho Thủ tướng điều tiết kinh tế cả trong ngắn hạn, trung hạn và dài hạn?
– Ông Khải là người rất tôn trọng và am hiểu ý kiến của những chuyên gia kinh tế của mình. Ngay từ khi ông lên làm Phó Thủ tướng dưới Chính phủ của Thủ tướng Võ Văn Kiệt ông đã rất quan tâm đến di sản của Thủ tướng Kiệt để lại là Tổ giải đáp kinh tế của Thủ tướng và ông cũng khá sát sao có những chuyên gia kinh tế.
Năm 2005, Thủ tướng Phan Văn Khải là lãnh đạo cao cấp Thứ nhất của Việt Nam gặp Tổng thông Mỹ George W. Bush ở Nhà Trắng ở Hoa Kỳ.(Ảnh: Dân Trí)
Sau khi lên làm Thủ tướng, ông Khải nâng Tổ giải đáp lên làm Ban Nghiên cứu của Thủ tướng, làm việc ở số 10 Lê Hồng Phong. Là người Thủ tướng rất am hiểu và tôn trọng ý kiến của chuyên gia, độc đáo là tiếng nói ngược đối có những chính sách bán hàng hoặc quan điểm kinh tế.
Ngay cả những văn bản mà Phó Thủ tướng Thường trực đệ trình lên Thủ tướng đề nghị ký ban hành nhưng sau đấy Thủ tướng vẫn cẩn thận gửi văn bản đấy đề nghị Ban Nghiên cứu xem, 6 rưỡi sáng hôm sau đưa lại cho Thủ tướng.
Chúng tôi cộng đội chuyên gia làm việc, chữa đỏ văn bản đấy rồi thuyết minh ra 3 trang A4 có Trưởng và Phó ban ký gửi sang cho Thủ tướng Khải kiểm tra và Thủ tướng đề nghị sửa lại. Những việc nhỏ nhưng sức ép điều hành khi này rất căng thẳng nhưng Thủ tướng đã vượt qua.
Ngay cả việc trước đấy họ đưa kiến nghị thi công các con phố Quốc lộ 1A thành các con phố BOT có thu phí. Nhưng khi đấy, chính Thủ tướng Phan Văn Khải đã bác bỏ ngay đề xuất trên và đề nghị làm BOT phải làm ở các con phố mới, chứ chẳng thể làm các con phố độc đạo được. Nguyên tắc ấy đã được nêu lên từ thời Thủ tướng Khải.
Tôi nhớ có lần anh em Ban Nghiên cứu chúng tôi có bữa ăn trưa ở Lê Hồng Phong, có cả tiến sĩ Vũ Quang Việt ở nước ngoài về gặp mặt. Bất ngờ hôm đấy Thủ tướng Khải tham dự có tất cả anh em. Lúc đấy, anh ấy (Thủ tướng Phan Văn Khải) nói rất thẳng thắn về những gặp khó của mình khi những ý kiến mà chuyên gia kiến nghị nhưng khi Thủ tướng đưa ra cao cấp hơn đã không nhận được đồng thuận..
Có thể nói, lịch sử kinh tế Việt Nam phải ghi công ông Khải như 1 người Thủ tướng có nhiều ý tưởng, công lao cải nhữngh, hội nhập. Một người kế thừa, thi công nên nền tảng vững chắc kinh tế vững chắc để Việt Nam có thể hội nhập, phát triển có kinh tế khu vực và quốc tế sau này.
Xin trân trọng cảm ơn chuyên gia!
Tìm hiểu thêm tài liệu dự án canhosunwahpearl.edu.vn
Bài viết liên quan
