Khi đề cập đến sự phát triển thần kì của Trung Quốc, người ta hay nhắc đến Thâm Quyến. Trong năm 1978, khi quốc gia này “mở cửa”, Thâm Quyến chỉ là 1 làng chài nghèo nàn, nằm cạnh Hong Kong phồn hoa bậc nhất châu Á.
Phát triển đặc khu kinh tế là 1 thử nghiệm chính sách bán hàng. Và như mọi thử nghiệm khác, nó có thể thành công hay thất bại.
Thâm Quyến sau đây được phát triển thành đặc khu kinh tế (SEZ), và sau 30 năm, nơi đây trở thành 1 trong những trọng điểm kinh tế danh tiếng Trung Quốc, có dân số gần 13 triệu người và GDP hàng năm lên đến gần 300 tỷ USD.
Thành công ở Thâm Quyến khơi nguồn cho chính sách bán hàng phát triển những đặc khu kinh tế ở Trung Quốc, biến SEZ được coi là mũi nhọn cho tăng trưởng. Các quốc gia khác, trong đây có Việt Nam, cũng coi SEZ là 1 mô hình cần học tập. Hiện Quốc hội khoá 14 đang trao đổi Dự luật Đơn vị hành chính, kinh tế độc đáo có 104 điều khoản. Nếu được thông qua, văn bản này sẽ là cơ sở pháp lý cho việc hình thành SEZ ở Phú Quốc (Kiên Giang), Vân Phong (Khánh Hoà), và Vân Đồn (Quảng Ninh).
“Đặc khu kinh tế”, dưới nhiều hình hài, không phải là ý tưởng mới ở Việt Nam.
Chủ trương phát triển “đặc khu kinh tế” xuất hiện ngay từ sau Đổi mới ra đời, và được văn bản hoá ở Nghị quyết trung ương 4 khóa VIII (1997), rồi Văn kiện Đại hội X năm 2006. Vũng Tàu – Côn Đảo là “đặc khu” Thứ nhất ở nước ta, ra đời năm 1979 nhằm phục vụ phát triển ngành công nghiệp dầu mỏ và khí đốt, trong điều kiện nước ta vẫn đang ở thời kì kinh tế kế hoạch.
Sang GĐ Đổi mới, những khu kinh tế “mở” phát triển dày đặc ở những tỉnh miền Trung (như Dung Quất, Chu Lai, Nghi Sơn, Vũng Áng), thực chất có dáng dấp của SEZ ở mức độ sơ khai và diện tích nhỏ. Tuy vậy, những bước đi dè dặt đây là chưa đủ để tạo ra đột phá.
Dự luật đang được trao đổi rất sối nổi GĐ này ở Quốc hội cho thấy quyết tâm rất cao trong việc thi công những SEZ “thực thụ” ở Việt Nam, như mô hình đã thành công ở Trung Quốc.
Đọc bản dự thảo, có thể thấy Bộ Kế hoạch – Đầu tư đã đưa ra rất nhiều ưu đãi cả về mặt thể chế lẫn thuế, điều kiện kinh doanh cho những nhà đầu tư ở ba SEZ trong tương lai. Một số điều chưa có tiền lệ ở Việt Nam: được phép chọn lọc hệ thống pháp luật nước ngoài (qua thoả thuận) để giải quyết tranh chấp, được đâyng mức những mức thuế rất thấp (thường thấp hơn 1 nửa) so có những nơi khác, thu ngân sách được giữ lại trọn vẹn để phát triển, trưởng đặc khu gần như có toàn quyền chọn lọc những vấn đề hệ trong trong SEZ,…
Tất nhiên, những ưu đãi trên có lôi kéo đủ những nhà đầu tư, độc đáo là những lĩnh vực chúng ta đang cần như công nghệ cao, tài chính, du lịch,…hay không lại là câu chuyện khác.
Sẽ rất khó để lấy ví dụ thành công từ Trung Quốc hay Nhật Bản để khẳng định rằng mô hình SEZ, có ưu đãi vượt khung, sẽ thành công ở nước ta. Trên địa cầu, mật độ thành công của những đặc khu là 50/50. Trung Quốc và Nhật Bản tự thân đã là hai nền kinh tế thứ hai và thứ ba địa cầu, động cơ để những nhà đầu tư tham dự vào những phân khúc này là rất lớn.
Với Trung Quốc, những SEZ thế hệ mới được chủ tịch Tập Cận Bình ra mắt chủ yếu coi phân khúc nội địa là động lực phát triển, đồng thời chỉ khuyến khích phát triển dựa trên công nghệ và những nguyên tắc môi trường nghiêm ngặt. Việc cả ba SEZ của Việt Nam đều coi casino là ưu tiên phát triển, đồng thời không có những quy định nghiêm ngặt hơn về bảo vệ môi trường, cho thấy liệu những SEZ có thể trở thành hình mẫu tăng trưởng hay không vẫn là câu hỏi mở.
Trên thực ở, tôi cho rằng sẽ không dễ làm để biến ba SEZ trở thành “đầu tầu” phát triển như trường hợp Trung Quốc. Dư địa để 1 SEZ thúc đẩy quá trình phát triển kinh tế của 1 quốc gia là không còn nhiều, độc đáo trên khía cạnh thương mại. Với mật độ xuất nhập khẩu/GDP đạt gần 180%, chúng ta đã là 1 nền kinh tế khá “mở” so có địa cầu.. Ưu đãi đầu tư ở cấp địa phương cũng không phải là ít.
Nếu không phải là đòn bẩy thương mại, SEZ còn có tác dụng gì?
Ngoài mục đích kinh tế, theo tôi, SEZ sẽ là nơi vô cộng hoàn hảo để thực hiện những thí điểm về cải nhữngh thể chế và hành chính. Thành công của những SEZ như Thâm Quyến, Phố Đông, Sán Đầu, Hải Nam ở Trung Quốc không chỉ bởi những đâyng góp về kinh tế, mà là những gợi ý chính sách bán hàng vô cộng quan trọng để nước này tiến hành rộng rãi trên diện tích toàn quốc gia.
Những đề xuất mới đây của Bí thư Tỉnh uỷ Kiên Giang Nguyễn Thanh Nghị về mô hình nhất thể hoá (thống nhất bí thư và trưởng đặc khu), hợp nhất những cơ quan Đảng và chính quyền, giảm tải bộ máy những tổ chức chính trị – xã hội,…là rất đáng chú tâm. Rõ ràng, việc có những phòng thí nghiệm chính sách bán hàng “mở” như những SEZ sẽ là bàn đạp rất thuận lợi cho những đề xuất cải nhữngh thể chế trên diện tích lớn hơn.
Phát triển đặc khu kinh tế là 1 thử nghiệm chính sách bán hàng. Và như mọi thử nghiệm khác, nó có thể thành công hay thất bại. Điều quan trọng, theo tôi, là không nên đặt quá nhiều kì vọng vào giá trị kinh tế có lại của những đặc khu, mà cần kiên trì quan sát những chính sách bán hàng tiến hành ở đây, lấy làm bài học cho quá trình phát triển chung của đất nước.
Khi không đặt nặng áp lực hiệu quả kinh tế, chúng ta sẽ không mời gọi đầu tư bằng mọi giá, bao gồm những ngành không ưu tiên hay gây tác động tiêu cực tới môi trường. SEZ phải là hình mẫu của phát triển bền vững, chứ không phải bằng con các con phố “ưu tiên kinh tế đánh đổi môi sinh” như đã thực hiện hàng chục năm qua. Chỉ khi làm được điều đây, SEZ mới phát huy được vai trò của mình.
Tìm hiểu thêm tài liệu dự án canhosunwahpearl.edu.vn
Bài viết liên quan
