Sau khi đại gia Thái đã đi vào hoạt động thương vụ mua “cô gái đẹp” bia Sabeco giá gần 5 tỷ USD, chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan đã chia sẻ rất thẳng thắn về việc thoái vốn này. Nữ chuyên gia kinh tế danh tiếng Việt Nam cảnh báo việc người Thái đang “gặm nhấm” phân khúc Việt; nỗi lo bị thâu tóm hệ thống phân phối lẻ, đến các lĩnh vực sản xuất khác ở Việt Nam.
SAB thuộc về tay người Thái trong phiên đấu giá tranh đua mà không gặp nhiều đối thủ trong ngày 18.12.
Quan điểm của chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan, phản ánh góc nhìn độc lập về vấn đề đang được dư luận quan tâm: Người Thái nắm 53% cổ phần của Sabeco khi đấu giá công khai ngày 18.12.
Thưa chuyên gia, câu chuyện giá cổ phần SAB rất đặc thù, khi định giá, SAB có mức giá 320.000 đồng/cổ phần, ít ngày sau đó tăng dựng đứng lên 330.000 đồng/cổ phần nhưng chốt phiên đấu giá mức giá lại quay về ngưỡng 320.000 đồng/cổ phần. Biến động giá này khiến nhiều nhà đầu tư ngoại chùn chân và cuộc đấu giá tranh đua ngày 18/12 kết thúc chóng vánh khi nhà đầu tư Thái mua trọn và có hơn 53% cổ phần, bà phân tách sao về vấn đề này?
Cần câu trả lời về chuỗi tăng giá SAB
– Tôi nghĩ rằng cần làm sáng tỏ câu chuyện này để hỗ trợ cho dư luận chu kỳ tăng giá trên là sao và tìm câu trả lời thỏa đáng.
Về phần mình, tôi không phải là người uống bia, sành bia nên không quan tâm đến người Thái họ có sản phẩm gì và phân khúc sản phẩm của họ ra sao nhưng tôi có cái nhìn của phân khúc, của góc độ đánh giá kinh tế.
Một số nhà đầu tư nước ngoài mua lại DN, thương hiệu Việt không phải để duy trì và phát triển thương hiệu đó mà họ mua lấy thị phần. Việc nhà đầu tư Thái mua Sabeco, hay người Thái muốn mua thêm cổ phần của Vinamilk là để chiếm lĩnh thị phần, chứ không phải là câu chuyện quản trị hay kỹ năng..
Thực tế, nhiều ý kiến cho rằng thoái vốn Sabeco vì Nhà nước không nên nắm các ngành không cần thiết, phân phối cho Thái vì họ có bí kíp quản lý tốt, có DN danh tiếng trong lĩnh vực bia rượi, nước giải khát Thái Lan, để từ đó làm bệ phóng phân phối ra các phân khúc quốc tế khác. Bà nghĩ sao về ý kiến này?
– Ai cũng nói câu chuyện phân phối bia, phân phối sữa không nên để Nhà nước quản lý, điều này đúng nhưng trước đó chúng ta đã từng nuôi các DN này có nhiều ưu đãi. Giờ đó, nếu phân phối đi, chúng ta phải đặt vấn đề phân phối như thế nào? Chúng ta đã ưu đãi, cho đặc quyền bao nhiêu năm giờ phân phối phải phân phối có mức giá tốt nhất, chứ không phải phân phối là xong.
Bán cho Thái Lan thì mức độ tiên tiến về ngành hàng tiêu dùng cũng không phải quá cao như châu Mỹ, châu Âu hoặc Nhật Bản để chúng ta học được nhiều điều. So có Việt Nam, các nhà đầu tư Thái có thể trên tài nhưng không phải quá xa để chúng ta bắt tay, học hỏi làm ăn hoặc tấn công vào các phân khúc khác. Tôi rất lo sợ 1 bài học xương máu khi bắt tay không thành họ nói sản phẩm này người Việt không làm được nên đưa hàng Thái sang.
Trong 1 địa cầu toàn cầu, sẽ không tránh khỏi toàn cầu hoá, khu vực hoá. Việc M&A đang diễn ra trên khắp địa cầu, phong phú hóa phân khúc có thể sẽ tốt cho người tiêu dùng hơn?
– Tôi không phủ nhận vấn đề toàn cầu, nhưng mở như nào và tham dự sân chơi như nào mới là quan trọng. Hiện nay các phân khúc cấp cao hơn thì họ đang khắt khe, khó tính hơn nhiều, cứ thử xuất sang EU, Mỹ thì sẽ biết, trong khi đó ở Việt Nam, hàng rào thuế được bỏ, hàng rào kỹ thuật, an toàn vệ sinh lỏng lẻo họ thừa cơ tràn vào, trong khi nhiều năm trước do bao cấp DN lớn ngành khiến các DN nhỏ không phát triển được.
Các doanh nghiệp lớn, làm ăn lớn không nên phân phối cho người nước ngoài có mật độ trên 50%. Tại sao Việt Nam cứ tự coi mình có nhiệm vụ mở cửa hoàn toàn, kể cả mua lại và sáp nhập.
Các nước khác người ta không hề làm thế và WTO cũng không hề có quy định nào ép buộc các nước tham dự WTO phải mở cửa hoàn toàn cho các nhà đầu tư nước ngoài, kể cả mua lại. Như vậy là thôn tính các doanh nghiệp nội địa, điều đó là không nên.
Ý bà là chúng ta cần bảo vệ phân khúc, mở cửa có tính toán, có chọn lựa?
– Hiện người dân Việt Nam càng ngày càng có lương cao hơn, mức độ tiêu dùng phát triển đã và đang khiến phân khúc của chúng ta béo bở hơn. Thu nhập cao, xu hướng tiêu dùng tốt, trong con mắt các nhà tư bản là mảnh đất màu mỡ không gì sánh bằng.
Người Thái nhiều năm tổ chức hội chợ ở Việt Nam, đi sâu nghiên cứu kỹ phân khúc, trong khi Việt Nam tự hào hội nhập, nhưng các cơ quan Việt Nam cũng ít dự đoán, các Bộ, ngành lại vui vẻ khi M&A được cho là thành công bởi họ nghĩ là DN Việt Nam quyến rũ, không lo sợ cái họa mất đầu ra đang lớn dần cho ngành sản xuất Việt.
Về phân phối lẻ, Thái đang nắm cả BigC, Metro, hàng Thái dù chưa ồ ạt vào và chiếm lĩnh nhưng đầu ra lớn đã có. Chuỗi trung tâm thương mại điện máy Nguyễn Kim đã bị mua cổ phần để làm đầu ra cho sản phẩm “made in Thailand”.
Chuỗi mua sắm Việt Nam của người Thái gây lo ngại
Từ phân phối lẻ hàng hoá, trung tâm thương mại điện máy, cung ứng thức ăn, giờ đến sản phẩm tiêu dùng, người Thái đang muốn nắm đầu ra, muốn thâu tóm thế mạnh của Việt Nam khi ThaiBev hiện cũng có rất nhiều thương hiệu lớn của ASEAN.
Tôi phải lưu ý sự bắt tay này có thực sự đưa hàng Việt ra nước ngoài hay không khi mà Việt Nam mở cửa có nước ngoài xuất khẩu tăng trưởng chậm, mà nhập khẩu lại tăng trưởng cao. Trong nghiên cứu kỹ khảo sát các DN Thái về việc họ phân tách như nào về thời cơ tham dự cùng đồng kinh tế ASEAN, họ nói rằng thời cơ lớn nhất là phân khúc Việt Nam.
Bà có nhắc đến cụm từ “đừng có suy nghĩ chỉ vài tỷ USD” khi phân phối Sabeco, quan điểm này nên hiểu thế nào cho đúng?
– Vài tỷ USD đối có Việt Nam, nếu phân phối được và sử dụng hiệu quả thì rất tốt. Nhưng chúng ta cũng phải nhìn rộng, đặt vấn đề lớn là qua hàng chục năm trời các DN con cưng được ưu đãi nhiều thứ, có thương hiệu, có thị phần rồi mà bây giờ chỉ có giá vài tỷ đô thì có hiệu quả không?
Dư luận đặt ra câu hỏi phân phối được vài tỷ USD có đắt, có rẻ gì hay không, tương lai của các doanh nghiệp này như thế nào? Dù trước đó là tài sản Nhà nước đầu tư nhưng cũng là tài sản, là DN được thừa hưởng nhiều ưu đãi… Nếu cùng dồn cả các cái được, cái mất, chúng ta đã tính được kinh phí thời cơ của tỷ USD hay chưa?
Nếu chỉ phân phối cho xong nhiệm vụ tái cơ cấu thì sẽ là thành công, nhưng nuôi con lớn, phân phối con đi thì cũng phải xác định tương lai thế nào, thương hiệu ra sao. Mấy năm trở lại đó chúng ta phân phối nhiều DN, tổng kết, rút bí kíp đã có và nhiều bài học rút ra. Tôi đau nhất vẫn là không chỉ Sabeco mà nhiều DN Nhà nước sau bao năm nuôi dưỡng, phải phân phối cho đối tác ngoại.
Sính ngoại không phải lỗi của người dân
Việc nắm cổ phần trên 50% thông qua 1 doanh nghiệp trong nước, cho thấy đại gia bia Thái Lan đã tính rất kỹ lối đi nước bước để lách luật có nước ngoài của Việt Nam. Sắp tới sẽ còn nhiều DN, tập đoàn, doanh nghiệp con nhà nước được phân phối đi như PVN, Than khoáng sản hay EVN, bài học cần rút ra từ phân phối cổ phần, thoái vốn ở Sabeco là gì?
– Tôi không hiểu vì sao cứ quan tâm đối có nước ngoài. Các DN trong nước vẫn đủ điều kiện để mua và có thể mua được. Tôi nghĩ xu hướng sính ngoại không chỉ trách người dân Việt Nam mà chính ngay từ chính sách phân phối hàng của chúng ta.
DN trong nước nếu nhìn thẳng vào, họ có tư duy rất tốt, họ không có công nghệ thì họ thuê về, mạnh dạn đầu tư và thuê lại nhà quản trị giỏi… Quan trọng là cho họ thời cơ, còn nếu họ tìm ở đâu, như nào về công nghệ, kỹ năng quản trị thì điều đó họ phải tự nghiên cứu kỹ.
Niềm tin phải xuất phát từ chính sách phân phối hàng, chủ trương thoái vốn của Nhà nước là làm sao để phân phối tốt nhất chứ không phải chỉ phân phối cho nước ngoài mới là tốt. Tôi không nghĩ các nhà đầu tư Thái lại có trình độ cao hơn nhà đầu tư Nhật, EU và tài sản của Việt Nam không lôi kéo sự quan tâm của các nhà đầu tư lớn khác.
Việt Nam, chúng ta mở cửa, nhận lời cho nước ngoài thời cơ nhưng phần giá trị đem về cho nền kinh tế rất ít. Việt Nam xuất khẩu nhiều nhưng hiện FDI chiếm lĩnh 70% giá trị xuất khẩu. Nếu các DN FDI vào Việt Nam sản xuất, chế tác và đem lại giá trị tăng thêm lớn cho nền kinh tế vì môi trường tốt còn được, đằng này đa phần là họ hưởng ưu đãi, hưởng lợi ích phân khúc mở cửa để làm bàn đạp xuất khẩu đi nước ngoài, dệt may, điện tử là điển hình.
Xin trân trọng cảm ơn chuyên gia!
Tìm hiểu thêm tài liệu dự án canhosunwahpearl.edu.vn
Bài viết liên quan
